CZARNY WYGON, BISY - Stefan Darda

RECENZJA I

CZARNY NA WYGONIE

Po drugim tomie „Czarnego Wygonu” zdawałoby się, że Darda nie ma już wiele do powiedzenia. Wyjaśnione zostały wszystkie przyczyny klątwy, rozliczenie ze Starzyzną i jej mechaniką także miało miejsce, w finale doszło nawet od swoistego exodusu bohaterów. Nawet historia Witolda Uchmana, który był naszym po tym świecie przewodnikiem, zdawała się znaleźć swoje rozwiązanie. Zostało niewiele – dopowiedzenie finału jego losów, wyjaśnienie po co Dobrowolski „zbierał” samobójców i kilka słów wytłumaczenia w kwestii postaci syna Witka oraz pewnego księdza. Ale autor w rękawie krył jeszcze niejednego asa i wraz z trzecim tomem postanowił wyłożyć na stół kilka kart.

A wszystko zaczyna się od poznania Czarnego. Kim jest ten Cygan, który zdobył sobie zaufanie? Jakie skrywa tajemnice? Część wiadomości o nim szybko wychodzi na jaw, ale dopiero wtedy rodzą się nowe pytania…

Wkrótce na scenie pojawiają się kolejne nieznane wcześniej postacie tego dramatu. Jaka będzie rola Adamowicza i Bisów w nadchodzących wydarzeniach? A wydarzenia nadchodzą niebagatelne. Witoldowi Uchamnowi udało się jednak opuścić Starzyznę, odciętą od świata wieś, która za sprawą klątwy trwała oderwana od czasu i możliwości dotarcia do niej (poza drobnymi wyjątkami) ze świata poza nią. Zło zostało pokonane, Dobrowolski nie stanowił już zagrożenia. A tak przynajmniej się wydawało. Wciąż zostało kilka wątpliwości, kilka pytań nadal pobrzmiewało gdzieś wokół. Jednak Witold nie mógł się spodziewać jednego – że istnieje ktoś jeszcze gorszy od sprawcy całego nieszczęścia Starzyzny, Dobrowolskiego. Ktoś, o kim dotąd nie miał pojęcia, a z kim przyjdzie mu stawić już wkrótce czoła…

Darda jak zwykle nie zawiódł. Właściwie udało mu się zrobić powieść lepszą od tomu drugiego, bardziej przesyconą akcją i mnogością zdarzeń. I ciekawie zgłębiającą temat, który już wydawał się tak dobrze przecież zgłębiony. Zniknęło główne miejsce akcji, zmienił się także klimat, ale wszystko, co najlepsze pozostało. Nastrój zagrożenia, specyficzna atmosfera, a wreszcie także nowa porcja zagadek. Wplątane w całą akcję nowe postacie wprowadzają powiew świeżości, jednak to wciąż ten sam stary dobry „Czarny Wygon”, który urzekł przed laty czytelników.

Zmiany dosięgły powieść także w warstwie stylistycznej. Tym razem nie ma już miejsca na powieść w powieści, w powieści. Pewne wtrącenia się zdarzają, jednak nie dominują już tak, jak niegdyś. Ale w najmniejszym stopniu nie psuje to odbioru książki, bo Darda, jak to on, pisze lekko, przyjemnie i intrygująco. Umiejętnie zawiązuje akcję, umiejętnie prowadzi wątki, wreszcie zaś pobudza apetyt na kolejną część serii. Jeśli więc dobrze bawiliście się czytając poprzednie tomy „Wygonu…”, nie wahajcie się i sięgnijcie po „Bisy” – będziecie usatysfakcjonowani.

Michał P. Lipka, 06.07.2016

 RECENZJA II

   Trzeci dzień (a pewnie będzie i czwarty) zabieram się za pisanie tej recenzji. Trzeci dzień, ale dziś w końcu zaczął się pojawiać jakiś tekst. Powód jest prosty – właśnie przeczytałem i recenzuje czwartą w tym miesiącu książkę Stefana Dardy i zwyczajnie brakuje mi pomysłu...
...na zachwalanie Jego powieści! Zachwalanie, rzecz jasna, jak najbardziej uzasadnione.

   Pierwsze karty książki zajmuje opowiadanie „Słowo Czarnego”. Osiemnaście stron opowiada historię Teresy Bielak – matki samotnie wychowującej ciężko chorego syna – która otrzymuje możliwość wyleczenia dziecka, w zamian za spełnienie pewnej nietypowej prośby. Cała ta historia łączy się z fabułą „Bisów”, a to jaką decyzję podjęła bohaterka sprawi, że Ona i Jej synek Mateusz staną się również ważnym elementem gry, jaką Czarny rozegra z Witoldem Uchmannem w III tomie „Czarnego Wygonu”.

   Prolog przybliża postać jednej z nowych postaci - Adamowicza, który, - w późniejszej części historii - zaślepiony rządzą pomszczenia śmierci chrześniaka, mocno da się we znaki Uchmannowi. Poznamy też trzech braci Bisów, a zdarzenie z Ich udziałem, którego staniemy się świadkami zasieje w nas wątpliwości utrzymujące się do końca III tomu, by czekać rozwiązania dopiero w IV (!) – bo przecież nie wszystko musi być tym na co wygląda...

   Właściwy początek historii do wesołych nie należy, a na pewno nie powiedział by tego główny bohater. Mimo tego, że po dwóch latach Witoldowi Uchmannowi udaje się opuścić Starzyznę, cena jaką zapłacił za uwolnienie jest zbyt wysoka. Witold nie ma jeszcze pewności, ale wszystko wskazuje na to, że istota, do której strzelił w Starzyźnie nie była nie umarłym, który zmienił formę by wyglądać jak Jego przyjaciel. Witold nie podejrzewa jednak, że wraz z Nim, z wioski wydostało się również zło i to nie tylko w postaci opętanego ks. Dobrowolskiego. Nie podejrzewa również, że owo zło upomni się o Niego i nie pozwoli odejść i najzwyczajniej o wszystkim zapomnieć.

   Bez porównania – tak należało by powiedzieć, gdyby chcieć przyłożyć „Bisy” do dwóch poprzednich tomów „Czarnego Wygonu”. Bez porównania, a mimo wszystko wcale nie gorzej, ponieważ tak jak w tomach I i II był czas na informacje i wartką akcję, tak z tomem III przychodzi czas na uporządkowanie wszystkiego (prawie) i kilka chwil refleksji. Jest to czas nie tylko dla nas próbujących przewidzieć rozwiązanie historii, ale i – a może przede wszystkim – dla Witolda Uchmanna. Ciężko doświadczony przez los, uwolniwszy się w końcu z przeklętej wioski, nie marzy o niczym innym jak wyjechać, zapomnieć i spróbować żyć. Targają Nim wątpliwości, a wyrzuty sumienia – największy imieniem Adam – nie pozwalają spokojnie zasnąć.

   III tom to również akcja, lecz tym razem wszystko zobaczymy przez pryzmat wewnętrznej walki, jaką w Witoldzie stoczą dobro ze złem. Nawet, kiedy Czarny – zły potężniejszy wielokrotnie od Dobrowolskiego – złoży Uchmannowi propozycję ocalenia przyjaciela, żądając poświęcenia niewinnego dziecka, w Witoldzie rozegra się walka, która raz skłoni do ucieczki, raz do przyjęcia propozycji. Jedyną podporą Witka, stanie się ledwie poznana Janina i to tylko dzięki Niej będzie On w stanie iść i podjąć wyzwanie okrutnego losu. Dzięki Niej i uczuciu, którego nie  potrafi nazwać, a które niewątpliwie jest.

   Mocnym atutem powieści „Czarny Wygon. BISY” są również opisy miejsc, w których dzieje się akcja – żywe, kolorowe i charakterystyczne otoczenie, wsie, miasteczka i lasy, prawdziwi ludzie – które sprawiają, że spisaną historię czyta się niemal jak w 3D. Dodatkowe fakty z życia polityczno-kulturowego, sprawiają, że nawet bez widocznego w powieści datowania, bylibyśmy w stanie ową historię umieścić w czasie z dokładnością co do roku. Darda pod względem realizmu opisów miejsc i czasu akcji przechodzi samego siebie.

   „Bisy”, pomimo tego, że bardzo różne od poprzednich tomów, wcale nie zniechęcają do lektury dalszej – zbliżającej się – części cyklu. Osobiście, będę na IV tom czekał z niecierpliwością, a tym, którzy – po mimo tego, że i tak dużo za dużo zdradziłem – zastanawiają się ‘co takiego jest w tym „Czarnym Wygonie”’ nie pozostaje nic innego, jak tylko nadrobić zaległości czytelnicze.

 Marek Syndyka