Nocna zmiana to zbiór eksperymentalny, nierówny i demoniczny, pierwszy w karierze grozy Stephena Kinga i wydany jako czwarta książka w 1978 roku. Gdyby King posiadał wielką komodę z wieloma szufladkami, w której przetrzymywałby swoje pomysły, można by powiedzieć, że w Nocnej zmianie wszystkie mroczne szuflady otworzyły się z hukiem i z każdej coś wskoczyło do tego zbioru. Co dało efekt nieco chaotyczny, o lepszych i gorszych rezultatach, począwszy od kiczowatej groteski (Magiel, Kosiarz trawy), motywu złego miasteczka (Dola Jerusalem) po namiastki thrillera psychologicznego (Quitters Inc., Wiem, czego ci trzeba, Gzyms).

W Nocnej zmianie widać rozwijane w późniejszej twórczości zalążki niebanalnych pomysłów, makabry ujętej na nowo i wyzierających strachów, czy to z ludzkiej świadomości, braku litości, zatajonej przeszłości domu, czy z zapyziałego i brudnego kąta. Mamy ożywające krwiożercze maszyny, napominki o satanistycznych księgach i diabelskich mocach, epidemię, powracające koszmary przeszłości, niewyjaśnione nadprzyrodzone siły opanowujące człowieka, obrzydliwości jak wyrastające oczy, będące osią fabuły tych krótkich form o otwartych i nakierowanych pesymistycznie kompozycjach. Każdy koniec wywoływał u mnie niedosyt - złośliwy pisarz nie zakończył opowiadań w sposób jednoznaczny, często pozostawiając bohatera na łaskę bestialskiego losu, demonów i potężnych sił, w punkcie wyjścia - co z sobą począć?

Kingowi nie można odmówić genialnej i namacalnej wizualizacji wszystkiego, czego dotknie jego pióro w literach. Czuć odór, zgniliznę, pot na skórze bohatera i jego szybko bijące serce. W minimalnych szczegółach zawarł obraz wystarczający do kreowania miejsc przyprawiających o szaleńczy mętlik w głowie i galaretowaty chód ze strachu. Jednakże niektóre pomysły zasługują na miano kiczowatej groteski, koszmarnego przerysowania - chociażby krwiożerczy magiel czy koszenie trawnika przez...nie, nie mogę tego napisać, trzeba to przeczytać, aby poczuć tą koszmarną absurdalność.

Ujmuje mnie fakt, że mimo absurdalności kilku opowiadań i tak wywołują one napięcie, niepokój i zaskakują nieprzewidywalnym końcem. Możecie z kpiącym uśmieszkiem je przeczytać, a na koniec pisarz zetrze wam go z twarzy. King już w latach 80. wyszlifował swój gawędziarski warsztat, prezentując talent do swobodnego wprowadzania chorych tworów i postaci, będących wyjętymi żywcem z szarej rzeczywistości, przekręcające je na nietuzinkowe. John D. McDonald w przemowie wypowiada się na temat wtrąceń odautorskich - takich momentów w utworze, przy których czytelnik uświadamia sobie z powątpiewaniem, że to tylko wymyślna historia i odkłada książkę na bok. King pisze tak, że jesteś skłonny uwierzyć w spoczywającego w piwnicy potwora, nieumarłych, nadnaturalne moce, bycie śledzonym, a po zakończeniu lektury czuć się niepewnie w ciemności czy przy szafie (Czarny lud). Z lekkością i pewnością konstruuje zachowanie człowieka w obliczu ucieleśnionego strachu, lustruje przeróżne lęki. Wydobędzie z ciebie najgłębiej chowane obawy, wykorzysta w opowiadaniu, a ty pomyślisz - to mogłem być ja. Nie dałbym rady.

Dla czytelnika, znającego w większym stopniu książki Kinga, Nocna zmiana to też dobra rozrywka pod kątem poszukiwania w myślach wykorzystywanych przez lata idei i zbrodniczych czy też fantastyczno-piorunujących wyobraźnię motywów! W której powieści wystąpiła zachłanna lodówka, galaretowaty potwór, zmieniające się ciało postaci, ożywiony samochód, złe (do kości...trupów) miasteczko?

Mimo niedociągnięć satysfakcja jest gwarantowana po przeczytaniu tego tomu. Jeśli masz wątpliwości, chyba twoja wyobraźnia wpadła w mały zastój. Skontaktuj się z bibliotekarzem lub księgarnią, aby naprawić te błędy. Albo jeszcze raz udaj się na nocną zmianę z Kingiem. 

Katarzyna Kupczyk